Optyka Okularowa
Dla optyków i okulistów
wstecz
Optyka Okularowa
zalecane wyszukiwania
popularne wyszukiwania
Zdrowie + Profilaktyka

Wady i zalety promieniowania UV

Dlaczego to takie ważne? I czym grozi?
14 marca 2022

Intensywne promieniowanie UV może uszkodzić naszą skórę i oczy – to wiedza powszechna. Ale nasze ciała potrzebują promieni UV, które są korzystne pod wieloma względami. LEPSZY WZROK wyjaśnia: Jakie rodzaje promieni UV wyróżniamy? Jakie są wady i zalety promieniowania UV? W jaki sposób są dla nas korzystne? I jak mogą nam zaszkodzić?

  • Loremipsum

Zalety promieniowania UV

Lato zazwyczaj kojarzy się z dobrą zabawą w promieniach słońca. Dla wielu osób to ulubiona pora roku, synonim świetnej pogody, czasu spędzanego w kawiarniach, parkach i nad basenem. Gdy mowa o promieniowaniu UV, zazwyczaj wspomina się jego niszczycielską naturę, ale w rzeczywistości promienie UV są dla nas korzystne pod pewnymi względami. Światło ultrafioletowe ma wpływ na wiele procesów metabolicznych u ludzi, zwierząt i roślin. Współczesny cyfrowy styl życia oznacza, że spędzamy więcej czasu w pomieszczeniach i mamy mniejszy kontakt ze światłem słonecznym. Tym bardziej powinniśmy wychodzić na dwór, aby poczuć się lepiej i zdrowiej. Jednocześnie należy odpowiednio chronić się przed słońcem – dotyczy to zarówno skóry, jak i oczu. Aby zapewnić sobie pełną ochronę, zalecamy wysokiej jakości okulary słoneczne lub przejrzyste soczewki z filtrem UV do 400 nm.1 Promienie UV mogą uszkodzić nasze oczy na wiele sposobów; na szczęście istnieje wiele sposobów ochrony.

Wady promieniowania UV

Długie przebywanie na słońcu oznacza dużą dawkę intensywnego promieniowania. Promienie UV mogą uszkodzić niechronioną skórę i oczy nieosłonięte dobrymi okularami z filtrem UV. Chronicznych uszkodzeń oczu spowodowanych promieniami UV nie można leczyć. Ale jakie są faktyczne negatywne konsekwencje promieni UV dla naszych oczu i skóry?

Zablokowana zawartość stron trzecich

Odtwarzacz wideo został zablokowany w związku z Twoimi preferencjami śledzenia. Aby zmienić ustawienia i odtworzyć wideo, kliknij poniższy przycisk i wyraź zgodę na użycie „funkcjonalnych” technologii śledzenia.

Uszkodzenia oczy wywołane promieniami UV

Gdy myślimy o ochronie słonecznej, na myśl zazwyczaj przychodzi skóra. Ale nasze oczy również są podatne na promienie UV – zarówno na słońcu, jak i w cieniu! Nie tylko w południe, ale przez cały dzień. Nawet w pochmurny dzień promieniowanie UV na poziomie gruntu może wynosić 70-75% z powodu odbić i dyspersji.2 Przykładowo woda odbija nawet 20% promieni UV, świeży śnieg około 88%, piasek do 25%, a betonowa droga około 12%.3

W kwestii ochrony UV im szybciej zaczniemy ją stosować, tym lepiej – ale jednocześnie nigdy nie jest za późno, aby zacząć chronić się przed promieniami UV.

Oczy dzieci są szczególnie podatne na promienie UV. Statystycznie w wieku 20 lat zdążyliśmy przyjąć dawkę promieniowania UV równą połowie światła ultrafioletowego, na które narażony był przez całe życie 60-latek. Innymi słowy, w ciągu 20 pierwszych lat życia pochłaniamy mniej więcej tyle promieni UV co w okresie 20-60 lat!4

Loremipsum

Jeśli nie stosujemy żadnej ochrony, możemy uszkodzić powieki i skórę wokół oczu, a nawet zachorować na choroby (np. rogówki). Choroby te obejmują zapalenie spojówek i zapalenie rogówki (tzw. photokeratitis). Jest to uszkodzenia rogówki spowodowane przez silne promieniowanie UV obecne w górach. W warunkach ciągłego, ostrego oświetlenia oko może zmętnieć, co pociąga za sobą ryzyko przedwczesnej zaćmy. Promienie UV są także podejrzewane o wywoływanie nowotworów powiek.

Aby skutecznie chronić oczy i ich okolicę przed promieniowaniem ultrafioletowym, zalecamy noszenie okularów słonecznych lub tradycyjnych, przejrzystych okularów z pełną ochroną UV (tj. do 400 nm). Pozwoli to na ochronę bez względu na pogodę – także w pochmurny dzień.

Ważna informacja dla użytkowników soczewek kontaktowych: choć dostępne są soczewki z filtrem UV, nie chronią one wrażliwej skóry powiek, a zwłaszcza ich krawędzi. Właśnie dlatego zalecamy stosowanie dobrych okularów słonecznych, które zablokują światło padające na okolicę oczu. 

Szkodliwy wpływ światła UV na skórę

Szkodliwy wpływ światła UV na skórę

Promieniowanie UV może także uszkodzić skórę. Jak wiadomo, nadmierne opalanie i intensywne korzystanie z solarium odpowiada za częstsze występowania raka skóry. Kontakt z promieniami UV są zatem główną przyczyną raka skóry. Gdy myślimy o ochronie słonecznej, okolica oczu jest zazwyczaj pomijana. Co ciekawe, aż 5-10% wszystkich przypadków raka skóry dotyczy okolicy oczu.5 Aby zapewnić ochronę przed UV tej delikatnej skórze, zalecamy okulary słoneczne i tradycyjne okulary z pełną ochroną UV (tj. do 400 nm). Okulary pozwolą ochronić skórę wokół oczu przed przedwczesnym fotostarzeniem, które jest spowodowane w dużej mierze przez promieniowanie ultrafioletowe. Powszechnymi skutkami nadmiernego opalania są rozszerzone pory i naczynia krwionośne, uszkodzenia tkanki łącznej, zaskórniki i sucha skóra. Oprócz oparzeń słonecznych i zaczerwienienia, promienie UV mogą wywoływać objawy nazywane potocznie „alergią na słońce”. Medycyna nie zna jednak takiego terminu jak alergia na słońce lub alergia na światło. Ten potoczny termin służy raczej do określenia objawów, niż faktycznej alergii. Źródłem tak zwanej alergii na słońce jest światło słoneczne, a w szczególności pasmo światła ultrafioletowego. Przykładem powszechnej dolegliwości wywołanej promieniami UV jest wielopostaciowe zapalenie skóry (inaczej: pokrzywka słoneczna, egzema słoneczna). Objawy pojawiają się, gdy wystawiamy skórę na dużą ilość słońca, na przykład podczas długiego spaceru w pierwsze ciepłe wiosenne dni. Na skórze pojawiają się wówczas bardzo swędzące zaczerwienienia, pęcherze lub guzki. Nasilenie objawów jest zróżnicowane i zależy od skóry pacjenta. Zażywanie niektórych leków i ekspozycja słoneczna mogą wywołać reakcję podobną do alergicznej. W języku medycznym dolegliwość ta jest nazywana fototoksycznym lub fotoalergicznym zapaleniem skóry.

Acne aestivalis (trądzik wiosenny) często towarzyszy uszkodzeniom skóry spowodowanym promieniami UV. Na skórze nagle pojawiają się czerwone plamy, pęcherze i guzki. „Trądzik” w nazwie tej dolegliwości jest mylący, ponieważ nie jest to książkowy przypadek trądziku – podobne są tylko objawy. Dolegliwość ta jest w rzeczywistości nietypową formą egzemy słonecznej. Acne aestivalis jest efektem nie tylko intensywnego promieniowania UVA, lecz przede wszystkim reakcji alergicznej na krem słoneczny. Choć dokładna przyczyna pozostaje nieznana, wiadomo, że promienie UV na natłuszczonej kremem skórze mogą prowadzić do zapalenia gruczołów łojowych. Efektem są wymienione wyżej objawy.

Wskazówka: W niektórych przypadkach można uniknąć Acne aestivalis, stosując specjalne kremy słoneczne (dostępne w specjalistycznych sklepach), które łagodzą wrażliwą skórę, gdy są stosowane regularnie.

Korzystając z promieni słonecznych na plaży, pamiętaj o ochronie oczu wysokiej jakości okularami słonecznymi z filtrem UV do 400 nm i regularnie smaruj skórę kremem przeciwsłonecznym, aby zapobiec fotouszkodzeniom skóry. Samościemniające soczewki ZEISS PhotoFusion zapewniają pełną ochronę UV do 400 nm.

Czym dokładnie jest promieniowanie UV? Skąd się bierze?

Największym źródłem promieni UV na Ziemi jest Słońce. Często mówi się o „świetle UV/ultrafioletowym”, lecz nie jest to precyzyjne określenie. Z punktu widzenia fizyki nie jest to światło, lecz promieniowanie. Choć światło i promieniowanie składają się z fal elektromagnetycznych i stanowią część tak zwanego widma elektromagnetycznego, czyli zbioru różnych długości fal, jest między nimi zasadnicza różnica. Światło to coś, co jesteśmy w stanie zobaczyć. Promieniowanie zaś to niewidoczna część spektrum, która obejmuje nie tylko promienie UV, ale też podczerwień, promieniowanie rentgenowskie oraz mikrofalowe.

Różne rodzaje światła UV
Różne rodzaje światła UV
Różne rodzaje światła UV

Różne rodzaje światła UV

Istnieją różne rodzaje promieni UV, a każdy z nich inaczej wpływa na ludzkie ciało. Wyróżniamy promieniowanie UV-A, UV-B oraz UV-C.

 

Promieniowanie UV-C
 (100 - 280 nm) niemal nie penetruje skóry i siatkówki, ale duża dawka tego promieniowania może prowadzić do zaczerwieniania skóry i bolesnego zapalenia oczu. Ponadto promieniowanie UV-C niszczy komórki, przez co bywa stosowane jako sztuczny środek dezynfekujący. Nawet gdyby promienie UV-C były szkodliwe, nie należy się nimi martwić, ponieważ warstwa ozonowa pochłania je całkowicie – nawet tam, gdzie występuje dziura ozonowa.

 

Promieniowanie UV-A i UV-B
 Promienie UV-A (315 - 400 nm) i UV-B (280 - 315 nm) mają podobny wpływ na ludzkie ciało. Mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń średnio- i długofalowych:

Ostre, natychmiastowe uszkodzenia:
Umiarkowana ekspozycja na promienie UV-A i UV-B pozwala się opalić, ale duża dawka promieniowania prowadzi do zaczerwienienia, wysypki, alergii i oparzeń (na przykład powiek). Promieniowanie UV-B może wywołać ostre słoneczne zapalenie rogówki - czyli uszkodzenie rogówki spowodowane promieniami UV.

Uszkodzenia odczuwane po upływie pewnego czasu:
Promieniowanie UV może prowadzić do zapalenia spojówek.

Uszkodzenia długofalowe:
Promienie UV-A mogą przyspieszać starzenie się skóry (tzw. fotostarzenie) i osłabiać wzrok. Zwiększa ryzyko wczesnego wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej (AMD). Ponadto promienie UV-A są podejrzewane o wywoływania raka powiek, prowokowanie niebezpiecznych zmian w rogówce, a nawet sprzyjanie zaćmie. 48% przypadków ślepoty na świecie jest efektem zaćmy – z czego 20% zostało wywołane lub zaostrzone przez promienie UV. Istnieją także przesłanki wiążące częściowo promieniowanie UV-A i UV-B z występowaniem czerniaka. Przyrost tkanki w spojówce oraz na krawędzi rogówki (np. Pterygium conjunctivae) oraz Pinguecula to typowe objawy nadmiernej ekspozycji na promienie UV.

Udostępnij ten artykuł
  • 1

    Promieniowanie UVA osiąga nawet 400 nm; * Międzynarodowa Komisja ds. Ochrony Przed Promieniowaniem Niejonizującym (ICNIRP), Amerykańska Konferencja Rządowych Higienistów Przemysłowych (ACGIH), ISO 21348 (definicje kategorii promieniowania słonecznego), stosowane także w normie Australian Sunlens Standard AS/NZS 1067:2003 oraz definicja przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia
  • 2

    Indeks UV wg godziny i pory roku: http://www.who.int/uv/publications/globalindex/en/ - Calbo, J., & González, J. A. (2005). Empirical studies of cloud effects on UV radiation: A review. Reviews of Geophysics, 43(2).
  • 3

    Sliney DH. Physical factors in cataractogenesis: ambient ultraviolet radiation and temperature. Invest Ophthalmol Vis Sci. 1986 maj;27(5):781-90
  • 4

    18. Green AC, Wallingford SC, McBride, P. Childhood exposure to ultraviolet radiation and harmful skin effects: Epidemiological evidence. Prog Biophys Mol Biol. 2011 gru: 107(3): 349-355
  • 5

    Cook BE Jr, Bartley GB. Treatment options and future prospects for the management of eyelid malignancies: an evidence-based update. Ophthalmology2001 lis; 108(11):2088-98. - Abraham J, Jabaley M, Hoopes JE. Basal cell carcinoma of the medial canthal region. Am J Surg 1973; paź; 126(4):492-5.