Zrozumieć widzenie

Carl Zeiss, Ernst Abbe i Otto Schott – zwycięski zespół

Ich pomysły zmieniły świat

16 października 2020

Ci mężczyźni połączyli w bezprecedensowy sposób swoją ekspercką wiedzą z zakresu matematyki, fizyki, chemii i mechaniki precyzyjnej i stworzyli podwaliny licznych przełomowych wynalazków. Carl Zeiss, Ernst Abbe i Otto Schott – oto trzej przedsiębiorcy, który dodali skrzydeł branży optycznej. LEPSZY WZROK - Portret.

Carl Zeiss Jena – pojawienie się światowego gracza

Niemcy w połowie XIX wieku: ukończywszy szkolenie na mechanika, 30-letni Carl Zeiss (1816-1888) otworzył firmę w Jenie. Była to pożyczka od brata, Eduarda, który mieszkał w okolicy. Dzięki niej Carl rozpoczął działalność pod szyldem Werkstätte für Feinmechanik und Optik w dniu 17 listopada 1846 roku. Historyczna data. Zeiss najpierw pracował sam: budował, naprawiał i optymalizował różne przyrządy. Jego lupy, wykonane ze szkła lustrzanego, cieszyły się szczególną popularnością wśród kupujących, ale produkty innych wytwórców, takie jak termometry, teleskopy i okulary, były także bardzo chętnie kupowane przez klientów.

Nie tylko wyższa jakość niż u konkurencji, ale też lepszą wartość

Interesy szły tak dobrze, że wkrótce Zeiss rozbudował firmę, zatrudniając pierwszego pracownika i przenosząc się do większego warsztatu. Wyjątkowo zyskowna okazała się produkcja prostych mikroskopów: kusiły atrakcyjną ceną i wyższą jakością niż u konkurentów. Już na tym etapie można dostrzec u Zeissa dążenie do innowacyjności. W przeciwieństwie do urządzeń innych producentów, w mikroskopach Zeissa użytkownik mógł sterować ostrością bezpośrednio na kolumnie, a nie na etapie próbki, co stanowiło znaczne ułatwienie.

Praca zespołowa kluczem do globalnego sukcesu

Zeiss nie spoczął jednak na laurach i przez kolejne lata udoskonalał swoje mikroskopy. Ówczesna produkcja metodą prób i błędów wydawała mu się bardzo przestarzała. Proces ten zakładał wymianę soczewek i zmianę odległości aż do uzyskania sprawnego systemu optycznego. W obliczu mało wydajnej metody prób i błędów Zeiss postanowił odrzucić standardową praktykę i opracował metodę obliczeniową do produkcji soczewek mikroskopowych. W tym celu ten precyzyjny inżynier wybrał jednego pracownika, dzięki któremu pomysł przerodził się w faktyczny proces produkcyjny już w 1866 roku. Od tego momentu Zeiss współpracował nad swoim nowatorskim celem z fizykiem Ernstem Abbem (1840–1905). Wspólnie chcieli stworzyć mikroskop, którego właściwości optyczne usunęłyby w cień wszystkie wyroby konkurentów. Zeiss miał 50 lat, Abbe dopiero 26. Choć dzieliła ich różnica wieku, łączyła wspólna wizja. Przez sześć lat pracowali ciężko nad optymalizacją i właściwą konstrukcją, aż w 1872 roku Zeiss był w stanie zaprezentować mikroskop, którego jakość była znacznie wyższa niż produkty konkurencji. Innowacyjność ta przyniosła zespołowi międzynarodową sławę, a naukowcy i lekarze nie ustawali w pochwałach. Zeiss nagrodził Abbego za ten sukces hojną propozycją: ofertą uczestnictwa w zyskach, zaś w 1875 roku uczynił go oficjalnym partnerem.

Droga do niezależności

Firma dynamicznie się rozwijała, sprzedając coraz więcej przyrządów i zatrudniając coraz więcej osób. Ale wciąż jeden problem pozostawał nierozwiązany: choć Zeiss i Abbe stworzyli wyjątkowe soczewki mikroskopowe, nie byli w stanie kupić specjalnego szkła optycznego. Marzyli o samodzielnym rozpoczęciu produkcji i wytwarzaniu szkła optycznego najwyższej możliwej jakości w Jenie. Ale jak zrealizować ten cel?

Nie minęło dużo czasu, nim pojawiła się odpowiedź. 28-letni chemik i specjalista w dziedzinie szkła z Witten imieniem Otto Schott (1851–1935) opracował procedurę topienia małych ilości szkła. Pozwoliło to na łatwe testowanie różnych składów. Topił szkło o całkiem nowych właściwościach optycznych: szkło litowe. Bez wahania przesłał próbkę do słynnego fizyka Abbego w 1879 roku – i właśnie tak rozpoczęła się owocna współpraca, które szybko się zacieśniła. Schott zamieszkał w Jenie, gdzie przygotowano dla niego laboratorium (które później przekształciło się w Jenaer Glaswerk Schott & Genossen - dzisiejsze Schott AG). To właśnie tam Schott opracował i wyprodukował nowe szklane materiały optyczne, a następnie wynalazł odporne termicznie i chemicznie szkło borokrzemowe. Pozwoliło mu to na zaoferowanie szerszego portfolio produktów. Carl Zeiss, Ernst Abbe i Otto Schott – zwycięski zespół, złączony przez los.

Zeiss i Abbe – przedsiębiorcy z poczuciem odpowiedzialności społecznej

Zeiss i Abbe są nie tylko symbolem naukowych odkryć i ducha przedsiębiorczości, ale też poczucia odpowiedzialności oraz wyjątkowych osiągnięć socjopolitycznych. Po śmierci Carla Zeissa w 1888 roku Abbe przekazał udziały w firmie i hucie szkła (wraz z udziałami rodziny Zeissa) na rzecz Fundacji im. Carla Zeissa. Początkowo chciał zabezpieczyć istnienie firmy poprzez uniezależnienie jej od swoich osobistych interesów. Abbe sformułował statut w 1896 roku. Od tamtego czasu zyski firmy miały służyć Uniwersytetowi w Jenie oraz mieszkańcom miasta. Regulacje prawne również były innowacyjne. Stworzył wiążące prawnie prawa pracownicze w czasach, gdy nie istniało prawo pracy, a relacje między pracodawcą a pracownikiem były patriarchalne. Choć z czasem inne firmy także wprowadziły regulacje takie jak 9- lub 8-godzinny dzień pracy (od 1900 r.), pracownicy ZEISS mieli gwarancję takich warunków pracy.