Zrozumieć widzenie

Czym jest wada wzroku?

Problemy ze wzrokiem dotykają nie tylko starsze osoby. Artykuł ten mówi o tym, co pomaga osobom, które mają wadę wzroku.

16 października 2021

Wiele osób nosi okulary lub szkła kontaktowe. To dzięki nim możemy znów widzieć dobrze. Lecz co zrobić, gdy to nie wystarczy? Wada wzroku może dotknąć każdego człowieka w każdej chwili. Wady wzroku są jednak szczególnie powszechne wśród osób starszych. W artykule tym pokazujemy, jakie mogą być tego przyczyny oraz jak zarówno coraz większa ilość środków wspomagających widzenie oraz inne osoby mogą pomóc tym, których dotykają takie dolegliwości.

Istnieją różne wady wzroku, których, do pewnego stopnia, często nie dostrzega się z zewnątrz. Najbliżsi, koledzy z pracy czy też przyjaciele nie mogą nawet sobie wyobrazić z jakimi codziennymi trudnościami może zmagać się osoba posiadająca wadę wzroku. Istnieje jednak wiele rzeczy ,które mogą polepszyć egzystencję, niezależność oraz zdolność do życia / pracy z innymi ludźmi, u osób dotkniętych wadą wzroku.

Każda wada wzroku jest inna, w związku z tym pacjenci zgłaszają różnorodne symptomy: ograniczenie pola widzenia (widzenie tunelowe), utratę pola widzenia, wrażliwość na oślepiające światło, ślepotę zmierzchową,daltonizm czy też ogólne poważne ograniczenie zdolności widzenia.

Zdolności widzenia określone w ustawodawstwie społecznym: w Niemczech są one klasyfikowane wielkością wady wzroku. Określa ona jakiego wsparcia można udzielić na jakim etapie rozwoju wady wzroku. Jeżeli przykładowo dana osoba potrafi rozpoznać z odległości 10 m określony obiekt, który osoba o dobrym wzroku zobaczyłaby z odległości 100 m, wówczas wartość procentowa mająca zastosowanie wobec takiej osoby wynosi 10% zamiast 100% (Widzenie = Ostrość widzenia = 0,1).

Kluczowym czynnikiem dla klasyfikacji danej wady wzroku, obok ostrości widzenia, jest zakres pola widzenia. Istnieją następujące trzy różne rodzaje wad wzroku:

Wada obecna fizycznie: okulary polepszają ostrość widzenia (dalekowzroczność i krótkowzroczność) o nie więcej niż 30% (Widzenie 0,3)
Wysoki stopień wady wzroku: okulary polepszają ostrość widzenia (dalekowzroczność i krótkowzroczność) o nie więcej niż 5% (Widzenie 0,05); przy wysokim stopniu wady wzroku istnieją dalsze zaburzenia zdolności widzenia (zazwyczaj ograniczenia pola widzenia danej osoby).
Ślepota zdefiniowana przez prawo: okulary polepszają ostrość widzenia (dalekowzroczność i krótkowzroczność) o nie więcej niż 2% (Widzenie 0,02); zdolność widzenia danej osoby jest tak osłabiona przez ograniczenie pola widzenia, że ostrość widzenia sięga do poziomu 2%

Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki to pojęcie opisujące grupę chorób dziedzicznych, których skutki obejmują zniszczenie siatkówki. Choroba ta, pomimo prowadzonych intensywnych badań, pozostaje nieuleczalna. Zazwyczaj powoduje ona pogorszenie widzenia w półmroku oraz ślepotę zmierzchową, ograniczenie pola widzenia oraz jego utratę, a także zaburzenia w postrzeganiu kolorów i kontrastu oraz wrażliwości na niektóre odcienie kolorów. Proces ten zaczyna się zazwyczaj stopniowo i podstępnie, i trwa przez dekady.
W przypadku zwyrodnienia plamki żółtej dochodzi do zwyrodnienia siatkówki pacjenta. W chwili gdy to piszemy nie istnieje żadna pewna terapia którejkolwiek z form tej choroby. Dla osób dotkniętych tą wadą ważne są powiększające narzędzia wspomagające wzrok (np. lupy powiększające lub okulary teleskopowe). W każdym przypadku tej wady konieczne jest wykonywanie regularnych badań u optyka. Szczególnie ważna jest ochrona przed promieniowaniem UV dzięki dobrej parze okularów przeciwsłonecznych. Niektórzy ludzie cierpią na zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem – występuje ono coraz częściej w związku z tym, że zwiększa się długość naszego życia. Dokładne przyczyny tego schorzenia nie zostały jeszcze jednoznacznie określone. Uważa się, że pewną rolę grają tu zmiany metabolizmu w określonych warstwach siatkówki, jak również zwiększająca się wraz z wchodzeniem w podeszły wiek ilość osadów w membranie siatkówki (pod siatkówką).
Zespół Ushera rozpoczyna się od wrodzonego uszkodzenia słuchu (powodującego trudności w słyszeniu lub głuchotę), do którego dochodzi powiększające się w późniejszych fazach pogorszenie wzroku. W tym przypadku również mówimy o zwyrodnieniu siatkówki.

Jest wiele sposobów udzielania pomocy ludziom z wadami wzroku

Powiększające urządzenia wspomagające wzrok: w zależności od stopnia wady wzroku zastosować można różne środki wspomagające wzrok. Mogą one zostać zamówione u optyka i wyposażone w dodatkowe pomoce optyczne. W każdym przypadku ważne jest, aby środki wspomagające wzrok zostały indywidualnie dopasowane do osoby, która ma ich używać. Tylko w ten sposób osiągnąć można optymalną skuteczność widzenia. Uwzględnia to potrzebę najlepszej możliwej jakości odwzorowania obrazu połączonej z możliwie największym polem widzenia.
Wady wzroku nie zawsze równie łatwo zidentyfikować z zewnątrz, ponieważ mają bardzo zróżnicowane symptomy. Proszę zawsze udzielić pomocy takiej osobie, jeśli zostaną Państwo o nią poproszeni. Proszę zwrócić szczególną uwagę na osoby z wadami wzroku poruszające się w przestrzenie publicznej, które nie używają białej laski ani nie noszą żółtej opaski na ramieniu. Mogą one zapytać o informacje, takie jak kierunek jazdy podawany na wyświetlaczu autobusu, umiejscowienie przycisku na światłach przy przejściu dla pieszych lub numer rezerwacji danego miejsca. Jasna i jednoznaczna odpowiedź będzie dla takiej osoby bardzo pomocna. Proszę nie być zaskoczonym, jeżeli zobaczą Państwo osobę noszącą laskę dla niewidomych kupującą w kiosku gazetę lub czytającą w pociągu książkę z pomocą szkła powiększającego. Nie są to w żadnym razie oszuści. Możliwe jest, że osoby z wadami wzroku dają sobie radę w życiu codziennym i tylko w nocy ich widzenie ograniczone jest do takiego stopnia, że muszą korzystać z laski dla niewidomych. Dzięki codziennemu ćwiczeniu mobilności wiele osób z wadami wzroku daje sobie doskonale radę i wymaga wsparcia tylko w niektórych sprawach.
Kontrast pomaga! Rozsądne jest przygotowanie pokojów, mebli, a nawet ustawienia stołu w jadalni tak, aby były one bardziej kompatybilne z potrzebami osoby z wadą wzroku, której orientacja jest ograniczona. Równomierne i nieoślepiające oświetlenie również będzie pomocne. Dodatkowe lampy, których można łatwo użyć, aby ułatwić czytanie czy prace kuchenne również stanowią doskonałe narzędzia pomocnicze.
Osoby z wadami wzroku mają często problem z wykonywaniem odręcznych notatek. Sprawę ułatwia im zapisanie liter drukiem na białym papierze za pomocą grubego czarnego pióra.
Podczas rozmowy z kimś kto ma wadę wzroku proszę nie być zmieszanym lub zaskoczonym, jeżeli Państwa rozmówca nie będzie utrzymywał kontaktu wzrokowego. Zdarza się, że w wyniku ograniczonego obszaru centralnego pola widzenia osoba cierpiąca na taką przypadłość może sprawiać wrażenie, że patrzy na punkt obok Państwa. Proszę wtedy po prostu kontynuować konwersację. Czasami osoby z wadami wzroku mogą zostać błędnie uznane za aroganckie lub nieuprzejme. Proszę nie zapominać, że wiele sytuacji, które dla Państwa są zupełnie normalne, wymagają od osoby z wadą wzroku ekstremalnej koncentracji i tym samym dużego wysiłku. Co więcej, wiele osób zmagających się z wadami wzroku spowodowanymi przez ciągle powiększającą się utratę ostrości widzenia nie są w stanie rozpoznawać twarzy oraz, w szczególności, gestów innych osób (lub jest to dla nich możliwe tylko na bardzo małą odległość). Tak więc gdy pozdrawiają Państwo kogoś z taką wadą wzroku, mogą Państwo nawet nie otrzymać żadnej odpowiedzi.

Wskazówka odnośnie prezentów: na potrzeby relaksu i rozrywki pacjenci z wadami wzroku często lubią słuchać audiobooków.