Zrozumieć widzenie

Oczy dzieci

U nowonarodzonego dziecka zmysł wzroku działa od razu. Jednakże jego sprawność rozwija się dopiero z czasem

9 lutego 2020

Błyszczące oczy noworodka, uśmiech rozjaśniający jego twarz... To najpiękniejszy widok dla matki trzymającej swoje maleństwo w ramionach. Na tym etapie oczy wciąż się rozwijają i nie są w stanie w pełni dostrzec szczegółów otoczenia. Dzieci muszą nauczyć się chodzić i mówić, a ich oczy muszą nauczyć się prawidłowo widzieć.

Warto wiedzieć, że niemal 20% dzieci w wieku do czterech lat cierpi z powodu problemów z widzeniem. Nie należy jednak tym się martwić - współczesne okulary dla dzieci mogą pomóc w poprawnym widzeniu.

Widzenie i umiejętności motoryczne są zakodowane w DNA każdego z nas. Dzięki temu jesteśmy w stanie nauczyć się widzieć, chodzić i biegać Oczy noworodka działają już od chwili przyjścia na świat, lecz sprawność dziecięcego wzroku jest daleka od sprawności osoby dorosłej. Maluch musi najpierw uzyskać prawidłową ostrość widzenia, czyli umiejętność dostrzegania szczegółów i identyfikowania przedmiotów. Co ciekawe, osiągnięcie właściwej ostrości widzenia zabiera dość dużo czasu:

Rozwój wzroku – od noworodka do kilkulatka

W pierwszym miesiącu życia noworodek widzi nieostro, ale potrafi odróżnić ciemność od światła. Jest w stanie zauważyć przedmioty znajdujące się w odległości do ok. 30 cm.
W drugim miesiącu niemowlę zaczyna rozpoznawać kontury twarzy i wzory. Maleństwo dostrzega różnice w kolorach.
W trzecim i czwartym miesiącu niemowlę zaczyna uśmiechać się do rodziców. Potrafi rozpoznawać kolory i wiedzieć ostro na odległość 25 cm.
W piątym miesiącu niemowlę zaczyna rozpoznawać rodziców. Gdy tylko próbują dyskretnie wyjść z pokoju, maluch zdecydowanie protestuje.
Od szóstego miesiąca niemowlę zaczyna chwytać przedmioty i widzieć ostro przedmioty znajdujące się w oddali.
Siedmiomiesięczny malec nie tylko chwyta obiekty, ale potrafi je obracać.
W ósmym miesiącu zaczyna dzielić twarze na znajome i obce.
W dziewiątym miesiącu kciuki i palce wskazujące stają się aktywnymi narzędziami, co pozwala dziecku chwytać nawet małe przedmioty z zaskakującą precyzją.
W jedenastym miesiącu niemowlę spytane „Gdzie jest tata?” może w odpowiedzi odwrócić się w jego stronę.
Od dwunastego miesiąca dziecko zaczyna wręczać rodzicom przedmioty w oczekiwaniu, że wykonają zamierzone działanie. Oczy malucha są w stanie śledzić szybki ruch przedmiotów.
W okolicy czwartych urodzin wzrok dziecka jest równie sprawny, co u osoby dorosłej.
Gdy dziecko ma 6-7 lat, rozwój narządu wzroku jest niemal zakończony.
W wieku 8-9 lat rozwój pola widzenia pozwala dziecku rozumieć pełne sekwencje i wydarzenia. Dzięki temu dziecko jest w stanie poruszać się bezpiecznie w swoim polu widzeniu.

Mózg też potrzebuje czasu na rozwój

Oczy dziecka jeszcze nie osiągnęły pełnej dojrzałości. Czopki, niezbędne do ostrego widzenia komórki nerwowe, które pochłaniają światło, znajdują się w czopkach oka rozwijają się już w macicy. Ostateczny kształt uzyskują jednak dopiero po narodzinach dziecka. Nie tylko oczy potrzebują czasu na rozwój - mózg również! Gdy oko dziecka odbiera światło z otoczenia, bodźce są tak naprawdę przetwarzane w mózgu, gdzie powstaje faktyczny obraz.

Rozpoznawanie i leczenie problemów ze wzrokiem

Jeśli wada wzroku u małego dziecka zostanie szybko wykryta i zostanie wdrożone leczenie, możliwa jest eliminacja wady.

Aby oko dziecka mogło rozwijać się prawidłowo, mózg potrzebuje określonych impulsów Jeśli jednak występuje jakaś wada wzroku, właściwe impulsy mogą być nieobecne. Jeśli wada wzroku u małego dziecka zostanie szybko wykryta i zostanie wdrożone leczenie, możliwa jest eliminacja wady u dziecka. W przypadku zaobserwowania u dziecka poniższych symptomów, należy umówić się na wizytę u okulisty, aby wykluczyć problemy ze wzrokiem:

Widoczny i trwały zez
Kompulsywne pochylanie głowy
Nietypowo duże oczy
Unikanie światła albo brak reakcji na światło
Uporczywe pocieranie oczu palcami i grymasy
Rozglądanie się bez skupiania wzroku na konkretnych przedmiotach
Nietrafianie w przedmioty podczas próby chwytania

W przypadku starszych dzieci następujące zachowania mogą sygnalizować problemy ze wzrokiem:

Częste potykanie się lub uderzenie o meble
Pogorszenie wzroku o zmroku i w ciemności
Nagłe pogorszenie ocen w szkole
Niechęć do czytania
Izolowanie się od rówieśników
Nawracające bóle głowy mogą także sygnalizować problemy ze wzrokiem

Im wcześniejsze wykrycie problemu, tym szybsze i bardziej skuteczne leczenie.

Gdy dziecka ma problemy ze wzrokiem

Dzieci w 90% procentach uczą się, polegając na zmyśle wzroku. Oznacza to, że wczesne wykrywanie problemów ze wzrokiem jest niezwykle ważne. Obowiązuje uniwersalna zasada: im wcześniejsze wykrycie problemu, tym szybsze i bardziej skuteczne leczenie. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące problemy z widzeniem:

Dziecko bez trudu rozpoznaje oddalone przedmioty, ale z bliska jego wzrok traci ostrość. Szybko prowadzi to do zbyt dużego obciążenia mózgu, co pociąga za sobą ból głowy, zaczerwienienie oczu, problemy z koncentracją, nerwowość i szybkie zmęczenie, gdy dziecko czyta lub pisze. Ważne: większość niemowląt i kilkulatków to dalekowidze. Wada ta samoistnie ustępuję w pierwszych latach życia.
Siatkówka zakrzywia promienie światła wpadające do oka z oddali, ponieważ gałka oczna jest zbyt długa albo moc refrakcji soczewki oka jest zbyt wysoka. Dzieci dotknięte tą dolegliwością zazwyczaj bardzo lubią czynności wykonywane z bliska. Mają jednak problem z oglądaniem telewizji, śledzeniem piłki podczas gry oraz czytaniem ze szkolnej tablicy. Krótkowzroczne dzieci mrużą oczy lub często mrugają, próbując kompensować wadę wzroku i ostrzej widzieć przedmioty w oddali.
Ta wada wzroku jest również określana jako nieprawidłowa krzywizna rogówki. Niewłaściwy kształt sprawia, że obraz jest rozmazany i zniekształcony. W zależności od nasilenia astygmatyzmu, dziecko może postrzegać linie jako mniej lub bardziej zniekształcone.
Zez to niemożność skupienia obu oczy na tym samym przedmiocie jednocześnie. Naukowo zez jest określany z łaciny jako strabismus. Około 5% ludzkości ma zeza - jedyną wadę wzroku, która nie powoduje żadnego bólu. Zazwyczaj tylko jedno oko jest dotknięte tą dolegliwością. Oko skupia wówczas wzrok za bardzo po wewnętrznej lub wewnętrznej stronie, albo u góry lub u dołu. Innymi słowy, osoba z zezem koncentruje wzrok w punkcie siatkówki, który nie zapewnia najbardziej ostrego widzenia. Rezultatem są dwa obrazy generowane przez mózg - jeden ostry, a drugi rozmazany. Mózg radzi sobie z tym problemem, tłumiąc nieostry obraz. W efekcie dziecko woli patrzeć prawidłowo widzącym okiem. Zaniedbane oko nie jest w stanie rozwinąć prawidłowego widzenia, dając efekt tzw. leniwego oka. Z czasem jakość widzenia się pogarsza. W przypadku zaawansowanego zeza zdrowe oko może rozwinąć wadę wzroku. Efektem jest tak zwana amblyopia, czyli permanentna dysfunkcja, która niesie ze sobą także inne konsekwencje. Dziecko, które posługuje się tylko jednym okiem, nie jest w stanie rozwinąć właściwie widzenia przestrzennego, co odbija się także na rozwoju motoryki. W dorosłym życiu możliwe są trudności np. z prowadzeniem samochodu. Na szczęście amblyopia wykryta przed 10-12 miesiącem może zostać poddana szybkiej i skutecznej terapii. Po ukończeniu przez dziecko roku proces rehabilitacji wzroku trwa dłużej.

Okulary dla dzieci zapewniają ochronę

Dziś okulary może być modnym dodatkiem, a mali użytkownicy okularów nie są już celem drwin.

Bohaterowie książek dla dzieci zrobili wiele, aby poprawić wizerunek okularników. Czasy, kiedy dzieci zaciekle broniły się przed noszeniem okularów, należą już do przeszłości. Dziś okulary może być modnym dodatkiem, a mali użytkownicy okularów nie są już celem drwin. Należy pamiętać, że oprawki dziecięcych okularów są personalizowane zgodnie z indywidualnymi potrzebami. Górna krawędź oprawki nie powinny znajdować się wyżej niż dolna linia brwi dziecka. Natomiast dolna krawędź nie może dotykać kości policzkowych. Ponadto boki okularów nie powinny wykraczać poza obrys twarzy. Aby mieć pewność, że okulary nie będą przeszkadzały w czasie zabawy, zauszniki powinny biec wzdłuż skroni i nie mogą być luźne. Okulary dla dzieci powinny być lekkie, wytrzymałe i elastyczne. Oprawka nie może wywoływać dyskomfortu, np. nacisku. Oczywiście wygląd okularów ma ogromne znaczenie dla dziecka!