Oko człowieka

Rogówka – zewnętrzna warstwa oka – jest wilgotna dzięki obecności łez. Znajduje się w twardówce (białej części oka) i razem tworzą tak zwaną zewnętrzną błonę włóknistą (tunica externa bulbi). Rogówka spełnia rolę okna i ma kształt dysku: jest przezroczysta i przepuszcza światło. Jednocześnie chroni oko przez czynnikami zewnętrznymi, takimi jak brud, kurz i powierzchowne uszkodzenia. Wyróżnia się dużą odpornością. Ponadto jej krzywizna zapewnia właściwości optyczne i pozwala rogówce odegrać ważną rolę w wyraźnym widzeniu.

Twardówka – czyli biała część oka – jest grubsza i wytrzymalsza niż rogówka. Skutecznie chroni oko przed uszkodzeniami. Pokrywa praktycznie całe oko z wyjątkiem znajdującej się z przodu rogówki oraz zlokalizowanych z tyłu włókien nerwu wzrokowego.

Źrenica to czarny punkt na środku oku. Reaguje na światło i dostosowuje się do jego intensywności. Nie jest to zasługą samej źrenicy, lecz tęczówki. Emocje także wpływają na rozmiar źrenic. Strach i duża radość sprawiają, że źrenica może się rozszerzyć, a alkohol i narkotyki mogą wpływać na rozmiar źrenic.

Tęczówka, czyli kolorowa obręcz dookoła źrenicy, działa podobnie jak przysłona: kontroluje ilość światła, które wpada do oka. W warunkach intensywnego oświetlenia zwęża źrenicę, aby ograniczyć ilość promieni światła. Natomiast w ciemności mięsień zwieracza źrenicy otwiera się, a źrenica rozszerza. Dzięki temu więcej świata wpada do oka, gdy jest ciemno, a mniej, gdy jest jasno. Tęczówka decyduje także o kolorze oczu i u każdego człowieka jest nieco inna. Jej angielska nazwa – iris – wywodzi się od greckiej bogini. Co ciekawe, kolor tęczówki nie ma żadnego wpływu na widzenie. Osoby o brązowych oczach nie widzą świata w ciemniejszych barwach niż posiadacze np. oczu niebieskich.

Ludzkie oka ma komorę przednią i tylną. Są to przestrzenie wypełnione wodnistą cieczą Płyn te zawiera kluczowe składniki odżywcze dla soczewki i rogówki. Ponadto zapewnia podaż tlenu i pomaga zwalczać patogeny. Wodnisty płyn w komorach oka ma jeszcze jedno zadanie: pomaga oku zachować właściwy kształt.

Soczewka oka gromadzi światło wpadające do oka przez źrenicę i zapewnia ostry obraz na siatkówce. Jest elastyczna i może zmieniać kształt za pomocą mięśnia rzęskowego, aby skupiać wzrok na bliskich i oddalonych przedmiotach. Oznacza to, że gdy patrzymy w bliż, soczewka zakrzywia się, aby zapewnić ostrość widzenia. Gdy przenosimy wzrok na oddalony przedmiot, soczewka spłaszcza się w tym samym celu. Soczewka odwraca widziany przez nas obraz i generuje go na siatkówce. Dopiero mózg na późniejszym etapie „odwraca” obraz ponownie.

Ciało rzęskowe odgrywa ważną rolę w narządzie wzroku: produkuje wodnisty płyn i zawiera mięsień rzęskowy (musculus ciliaris). Zmieniając krzywiznę soczewki, ciało rzęskowe zapewnia ostre widzenie bliży i dali.

Przestrzeń między soczewką a siatkówką jest wypełniona ciałem szklistym. Stanowi ona większość oka. Jest przezroczyste i w 98% składa się z wody, zaś w pozostałych 2% z hialuronianu sodu i włókien kolagenowych.

Siatkówka przetwarza światło i kolory, a następnie przesyła je do mózgu nerwem wzrokowym. Mówiąc prosto, siatkówka działa jak katalizator: wykorzystuje komórki zmysłowe do odbioru światła, które następnie jest przetwarzane przez mózg. Te fotoreceptory składają się z czopków (umożliwiających widzenie kolorów) oraz pręcików (do odróżniania jasności od ciemności). W żadnym innym miejscu oka nie jest ich tak wiele jak w centrum siatkówki, tj. w plamce żółtej: aż 95% wszystkich komórek zmysłowych mieści się tam na 5 milimetrach kwadratowych powierzchni. Jest to rozmiar równy główce szpilki.

Naczyniówka znajduje się między twardówką a siatkówką i przechodzi w ciało rzęskowe i tęczówkę. Zapewnia podaż składników odżywczych do fotoreceptorów na siatkówce, utrzymuje stałą temperaturę siatkówki i bierze udział w akomodacji oka, tj. zmianie między widzeniem bliży i dali (podobnie jak w soczewce aparatu).

Nerw wzrokowy opowiada za przesyłanie informacji z siatkówki do mózgu. Składa się z około miliona włókien nerwowych (aksonów), ma mniej więcej pół centymetra grubości i wychodzi z siatkówki przez tarczę nerwu wzrokowego. Punkt ten jest nazywany plamką ślepą, ponieważ w tym miejscu siatkówki nie ma żadnych fotoreceptorów. Właśnie dlatego obraz generowany przez mózg jest tak naprawdę czarny – zazwyczaj jednak nasze szare komórki potrafią to skompensować i dostarczają wierny obraz. Zazwyczaj punkt ten nie jest świadomie postrzegany, lecz mózg „nadrabia” te braki.

Mały element o bardzo ważnej roli: dołek środkowy ma niecałe dwa milimetry, ale ma kluczowe zadanie w systemie wzrokowym człowieka. Dołek znajduje się w środkowej części siatkówki i jest pełen fotoreceptorów, które umożliwiają ostre widzenie dzienne w kolorze. Gdy patrzymy na obiekt, oczy automatycznie rotują, aby jego obraz znalazł się w dołku.

Mają rozmiar migdała, znajdują się poza gałką oczną i produkują łzy. Wydzielany płyn – składający się z soli, białka, tłuszczu i enzymów – odżywia i chroni rogówkę oraz pomaga usunąć z oka ciała obce.

Powieki nawilżają oko przy każdym mrugnięciu. Zamykają się odruchowo, chroniąc nas przed wiatrem, płynami i ciałami obcymi. Zazwyczaj mrugamy od 8 do 12 razy na minutę, za każdym razem nanosząc płyn na powierzchnię oka. Pozwala to nawilżyć rogówkę i zapobiec jej przesuszeniu.

Rzęsy to nie tylko atrakcyjny dodatek: mają ważną rolę do odegrania. Chronią przed brudem, kurzem oraz ciałami obcymi. Odbywa się to automatycznie. Jak tylko rzęsy wykryją kontakt z jakimś ciałem albo mózg spodziewa się takiego kontaktu, powieka zamyka się odruchowo.

Brwi chronią oczy przed potem, który może spływać z czoła.